Yumurtalık Kisti Tedavisi

Kadınlar hayatlarının bir döneminde farkında olmasalar bile yumurtalık kisti problemi mutlaka yaşarlar. Neyse ki kistlerin çoğunluğu iyi huyludur ve tedavi edilmeden kendiliğinden geçer. Ancak bazı durumlarda kanser, kısırlık ya da acil cerrahi müdahaleye neden olabilirler. Bu nedenle yumurtalık kisti tanı ve tedavisi çok önemlidir. Erken tanı için de düzenli jinekolojik muayene şarttır.

Yumurtalık Kisti Nedir?

Yumurtalik kistleri yumurtalığın içinde veya yüzeyinde yer alan içi sıvı dolu oluşumlardır. Yumurtalık tıbbi adıyla “over” rahimin her iki yanında bulunan, sağda ve solda birer tane olmak üzere her kadında toplam 2 tane olan ve gebeliğin olabilmesi için her ay 1 yumurta üreten bir organdır. Yumurtalığın içinde bir çok sayıda folikül adı verilen oluşumlar vardır. Over Kisti, bu foliküllerden ya da yumurtalığın kendisinden gelişebilir.

Yumurtalık Kisti Neden Olur?

Hormonal Bozukluk

Kadınlarda her ay yumurtlama (ovulasyon) olması gerekir. Yumurtlamadan sonra da oluşan korpus luteumun gebelik yoksa 14. gün ortadan kalkması gerekir. Eğer ovulasyon (yumurtlama) olmuyorsa veya korpus luteum zamanı geldiğinde ortadan kaybolmuyorsa basit kist dediğimiz fonksiyonel kistler ortaya çıkar. Bu basamakların aksamasındaki nedenlerden biri de hormonal bozukluktur. Stres, kilo alıp verme, hava değişikliği ve ağır spor da hormonal bozukluğa dolayısıyla over kistine neden olabilir.

Endometriosis

Rahim duvarının yani endometrium tabakasının rahim dışı yerlere yerleşmesine endometriosis denir. Eğer yumurtalığa yerleşirse ve büyürse buna endometrioma halk arasındaki adıyla çikolata kisti denir.

Gebelik

Korpus luteum adı verilen oluşum plasenta oluşana kadar bebeğin düşmemesi için hormon salgılar ve gebeliğin devamı için şarttır. 3 aydan sonra kaybolur ve görevini plasentaya yani bebeğin eşine devreder. Ancak bazı durumlarda korpus luteum haddinden fazla büyüyebilir ve kiste dönüşebilir. Nadiren de yumurtalıkta dış gebelik görülebilir.

Enfeksiyon

Tedavi edilmeyen vajinal enfeksiyon yukarı doğru yayılarak tüplere ve yumurtalıklara ulaşabilir. Tuboovaryan abseye neden olarak ciddi tablo yaratabilir.

Yumurtalık Kisti Çeşitleri

Yumurtalık kistlerinin çoğunluğu basit kist dediğimiz fonksiyonel kistlerdir. Bunların çoğu tedavisiz kendi kendine 1-3 ay içinde geçer.

Fonksiyonel kistler

Normalde aylık adet döngüsünde, seçilen bir folikül (dominant folikül) büyür ve belli bir boyuta geldiğinde çatlar ve yumurtlama olur. Yumurta folikülden atıldıktan sonra kalan boş folikül korpus luteuma dönüşür. Korpus luteum, gebelik olduysa bebeğin yerleşmesini ve düşmemesini sağlamak için hormon üretir. Gebelik olmadıysa kadını hormonal olarak diğer adet döngüsüne hazırlar. Eğer gebelik olmamışsa 14 gün sonra korpus luteum yok olur ve kadın adet olur.

Bu döngü sırasında eğer folikül çatlamazsa yani yumurtlama olmazsa folikül büyümeye devam eder ve kiste dönüşür. Buna folikül kisti denir.

Eğer korpus luteum gebelik olmadığı halde 14 gün sonra yok olmazsa kiste dönüşür. Buna da korpus luteum kisti denir.

Dermoid kist

İçinde saç ve diş gibi embriyolojik artıklar içeren ve doğuştan gelen bir yumurtalık kistidir. Genelde belirti vermez

Endometrioma (çikolata kisti)

Endometriosis yumurtalığı tutarsa endometriomaya (çikolata kisti) neden olur

Kistadenom

Yumurtalığın dış yüzeyinden kaynaklanan ve büyük boyutlara ulaşabilen iyi huylu kistlerdir.

Polikistik Over Kisti (PKOS)

Adının içinde kist geçse de sanılanın aksine diğer yumurtalık kistleri gibi büyük kistler yoktur. Yumurtlama olmamasına bağlı ortaya çıkan hormonal bir bozukluktur. Yumurtalığın kenarında çok sayıda küçük küçük foliküller dizilmiştir. Yumurtalığın kalınlığı artmıştır. Bu da yumurtlamayı engeller. Polikistik over kisti kadınların %10’unda görülür.

Yumurtalık Kanseri (Over Kanseri)

Çok nadir görülür. Genelde menopoz sonrası yaşlı kadınlardaki kistlerin kötü huylu çıkma riski daha yüksektir.

Yumurtalık Kisti Belirtileri Nelerdir?

Yumurtalık kistlerinin çoğunluğu belirti vermez, kadın doğum muayenesi sırasında tesadüfen saptanır. Sık görülen yumurtalık kisti belirtileri şunlardır;

Adet görememe, düzensiz kanama, kasık ağrısı, alt tarafta baskı hissi, bacağa vuran ağrı, bele vuran ağrı, ilişki sırasında ağrı, idrar-gayta (büyük abdest) yaparken ağrı, sık sık idrara çıkma, bulantı-kusma, ateş, kilo alma, ağrılı adet görme, hazımsızlık, memelerde hassasiyet yumurtalık kisti belirtisi olabilir.

Yumurtalık Kistinin Zararları

Over kistinin çoğunlukla zararı yoktur. Ancak yumurtalık kisti patlaması sonucu iç kanama olabilir. Acilen kistin ameliyatla alınıp kanamanın durdurulması gerekebilir.

Bunun dışında çikolata kisti (endometrioma) ve polikistik over kisti hamileliğe engel olabilir. Yardımcı üreme tekniklerinden aşılama veya tüp bebek yapmak gerekebilir.

Bazı yumurtalık kisti kansere zemin oluşturur veya kanser atlanabilir. Bu yüzden kanser şüphesi olan tüm over kistlerinin ameliyatla alınıp incelenmesi gerekir.

Yumurtalık Kisti Patlaması Nedir? Belirtisi Nedir?

Yumurtalik kisti çok büyüyüp kapsülünü gererse veya dışardan bir baskı sonucu (ağır kaldırma, cinsel ilişki vs.) yumurtalık kisti patlayabilir. Halk arasında “yumurtalık kisti patlaması” terimi kullanılsa da gerçek anlamda patlama değil yumurtalık kistinde yırtılma olur.

Yumurtalık kisti patlaması belirtisi kasık ağrısı şeklindedir. Ağrı aniden bıçak saplanır tarzda gelir ve bacağa, bele vurabilir. Kist patlaması yumurtalıktaki bir damara denk gelirse iç kanama olabilir. Kanamaya bağlı bulantı, kusma görülebilir. Burada bahsi geçen kanama vajinal kanama değil, iç kanamadır. Hasta kistinin patladığını ancak şiddetli kasık ağrısı olmasından anlayabilir. Eğer hastanın kan değerleri düşüyorsa, bayılacak gibi oluyorsa, tansiyonu düşüyor ve nabzı hızlı atıyorsa iç kanama devam ediyor demektir. Bu durumda kanamayı durdurmak için hastayı acilen ameliyata almak gerekebilir.

Yumurtalık Kisti Patlaması Sonuçları Nelerdir?

Yumurtalık kisti patlaması genelde iç kanamaya neden olmaz. Kanama olsa bile kısa sürede kendi kendine durur. Ama bazı durumlarda ise iç kanama artarak devam edebilir. Kan kaybına bağlı hastada bayılma, tansiyonda düşme, nabızda artış görülür. Yumurtalık kisti patlamasına müdahele edilmezse iç kanamadan hasta kaybedilebilir.

Yumurtalık Kisti Nasıl Anlaşılır?

Yumurtalık kisti tanısı vajinal muayene veya ultrason ile konur. Ultrasonda kistin boyutu, şekli, içeriği ve yeri anlaşılır. Kanser şüphesi varsa kanda Ca125 bakılabilir. Gebeliği ekarte etmek için kanda gebelik testi (BHCG) istenebilir. Kistin hormonal problemden kaynaklandığı düşünülüyorsa da hormon testi yapılabilir. Bunların sonucunda kistin kötü huylu olabileceği şüphesi varsa ameliyatla kistin alınması gerekir.

Yumurtalık Kisti Nasıl Geçer, Erir?

Yumurtalık kisti nasıl geçer sorusunun tek bir cevabı yoktur. Kistin boyutuna ve çeşidine göre küçülmesi veya kaybolması değişir. Basit kistler (folikül kisti, korpus luteum kisti) genelde kendiliğinde 1-3 ay içinde adetle atılır. Kistin geçip geçmediğini anlamak için hasta 1-2 ay sonra adet bitimi ultrason kontrolüne çağrılır. Kontrolde basit kistlerin genelde kendiliğinden eridiği, geçtiği saptanır. Ancak endometrioma ve polikistik over kistinin (PKOS) geçmesi için ilaçla veya ameliyatla tedavi edilmesi gerekir.

Yumurtalık Kisti Tedavisi

Yumurtalık kisti tedavisi hastanın yaşına, kistin çeşidine, boyutuna ve gebelik istemi durumuna göre değişir. Yumurtalık kistleri genelde 2-3 ay içinde kendiliğinden geçer. Doğum kontrol haplarının basit kistleri daha hızlı küçülttüğü bilimsel olarak gösterilememiştir. Benzer şekilde bitkisel tedavilerin de kistin küçülmesine herhangi bir etkisi olmayacaktır. Küçülecek olan kist zaten kendi kendine adetle atılacaktır. Takip sırasında kist küçülmüyorsa, kanser şüphesi varsa veya kist patlaması, torsiyonu gibi acil bir durum ortaya çıktıysa ameliyat gerekebilir.

Yumurtalık Kisti Bitkisel Tedavi

Son yıllarda popüler hale gelen doğal tedavi yöntemleri yumurtalık kistleri için de geçerlidir. Kistin erimesi için şifalı bitkisler, soğan kürü ya da bitkisel ilaçlar uygulanmaktadır. Ancak bu yöntemlerin etkinliği bilimsel olarak gösterilememiştir. Yumurtalık kisti tedavisi için bitkisel çözümler uyguluyorsanız mutlaka doktorunuza kullandığınız şifalı bitkiler (soğan kürü vs) hakkında bilgi veriniz.

Yumurtalık Kisti Adetle Nasıl Atılır?

Folikül kistleri adet döngüsündeki hormonların etkisi sonucu adetle atılır. Bu nedenle yumurtalık kisti olan hastaları 2 ay sonra hemen adet bitimi ultrasona çağırırız. %90 kistin eridiğini görürüz.

Kimlere Ameliyat Gerekir?

Yumurtalık kistlerinin çoğu iyi huyludur ve kendiliğinden geçer. Hastaların sadece % 5-10’una kist ameliyatı yapmak gerekir. Ama bazen iyi huylu basit kist dediğimiz, aslında kendiliğinden eriyecek olan bu kistlere acil cerrahi müdahale (yumurtalık kisti patlaması vs.) yapmak zorunda kalınabilir.

Yapılan muayene, ultrason ve testler sonucu kistin kötü huylu olduğu şüphesi varsa kanseri ekarte etmek için mutlaka ameliyatla yumurtalık kistinin alınması gerekir. Özellikle menopozdaki yaşlı hastalar yumurtalık kanseri açısından mutlaka ayrıntılı incelenmelidir.

Bu durumlar dışında yumurtalık kisti takip edilebilir. Takip sırasında kist küçülmüyorsa, giderek büyüyorsa veya ultrason görüntüsü kansere benziyorsa yine kistin ameliyatla alınması gerekir.

Yumurtalık Kisti Kaç Cm Olunca Alınır?

Bu konu ile ilgili kesin rakamlar olmasa da 10 cm üzerindeki kistlerin; torsiyon yani yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olabilmesi ve kanser riski taşıması nedeniyle alınması önerilir.

Bunun dışında kist küçük olsa bile kist patlaması varsa ve hasta hemodinamik olarak stabil değilse (iç kanama, tansiyon düşmesi, bayılma varsa) kist 3 cm bile olsa almak gerekir.

Çikolata kistleri için eskiden 5 cm üzerindeki kistlerin alınması önerilirken, artık günümüzde önerilmemektedir. Çikolata kisti ameliyatı sırasında yumurtalığın zarar görmesi sonucu ameliyat sonrası yumurtalık rezervi azalabilmektedir. Bu nedenle son yayınlarda çikolata kistlerine mümkün olduğu kadar dokunulmaması önerilmektedir.

Yumurtalık Kisti Ameliyatı Nasıl Olur?

Bunun için 2 yöntem vardır.

Laparoskopi (Kapalı Kist Ameliyatı)

Küçük ve iyi huylu görünen kistlere laparoskopi yapılır. Hastanın yaşı genç ise sadece kist çıkarılır. Perimenopoz dönemindeyse kistin olduğu taraftaki yumurtalığın hepsi çıkarılır.

Laparotomi (Açık Yumurtalık Kisti Ameliyatı)

Kist çok büyükse veya kanser şüphesi varsa açık ameliyatla kist alınır. Hastanın yaşı ileriyse ve kanser şüphesi varsa rahim ve yumurtalıklar komple çıkarılır.

Yumurtalık Kisti Ameliyatı Riskleri Nelerdir?

Her cerrahi müdahale gibi yumurtalık kisti ameliyatının da riskleri vardır.

• Birinci risk: Kist alınırken yumurtalıktaki kanama durudurulamayabilir ve yumurtalığın alınması gerekebilir.
• İkinci risk: Özellikle çikolata kisti ameliyatı sırasında yumurtalık rezervine zarar verilebilir. Ameliyat sonrası hastanın sağ veya sol yumurtalığı görevini yapamaz hale gelebilir. Buna bağlı da kist ameliyatı sonrası hamile kalamama veya erken menopoz gibi problemler yaşanabilir.
• Üçüncü risk: Ameliyat sırasında yumurtalığa komşu organlara istemeden zarar verilebilir (barsak, mesane, tüp).

Bu risklerin olmaması için yumurtalık kisti için gereksiz yere ameliyat yapmamak gerekir. Gerçekten operasyon gereken hastalara ameliyat önermek gerekir.

Yumurtalık Kisti Ameliyatı İyileşme Süreci Ne Kadar Sürer?

Açık yumurtalık kisti ameliyatında ve kapalı kist ameliyatında hasta 1 gece hastanede gözlem altında tutulduktan sonra taburcu edilir. Ameliyattan sonra iyileşme süreci ortalama 3-4 gündür. Kapalı kist ameliyatında iyileşme süreci daha kısadır.

Yumurtalık Kisti Ameliyatından Sonra Hamile Kalınır mı?

Ameliyat doğru teknikle yapıldıysa ve yumurtalık rezervine zarar verilmediyse kist ameliyatından sonra hamile kalınabilir. Hatta endometrioma ameliyatı sonrası hamile kalmanın kolaylaştığı ile ilgili birçok bilimsel çalışma vardır.

Yumurtalık Kisti Kansere Döner mi?

Hayır çoğunlukla dönmez. Ama bazı kist çeşitleri yaş ilerledikçe kansere dönebilir. Bu açıdan hastanın takibi gerekir. Takip sırasında kist küçülmüyorsa, büyüyorsa veya görüntüsü kansere benzemeye başladıysa ameliyat kararı vermek over kanserinin erken tanı ve tedavisini sağlayacaktır.

Yumurtalık Kisti Kimlerde Görülür?

Basit kistler daha çok adet gören bayanlarda görülür. Boyutları küçüktür ve ameliyatla yumurtalık kistinin alınmasına gerek yoktur. Kadınların sadece %8’inde ameliyatla alınmasını gerektirecek kadar büyük kistlere rastlanır. Menopozdaki bir kadında kist görülme ihtimali düşüktür. Ama varsa kanser açısından mutlaka araştırılması gerekir.

Ailesinde genetik olarak yumurtalık kisti olan, hormonal bozukluğu olan ve adet düzensizliği olan hastalar yumurtalık kisti açısından risk altındadır.

Over Kisti İlaçla veya Bitkisel Tedaviler ile Engellenebilir mi?

Kisti engellemenin tek yolu doğum kontrol haplarıdır. Eğer bir kadında sık sık kist tekrarlıyorsa doğum kontrol hapları yeni kistlerin oluşmasını önleyecektir. Bitkisel tedavilerin yumurtalık kistinin tedavisinde ve önlenmesinde etkinliği henüz bilimsel olarak gösterilememiştir.

Yumurtalık Kisti Hamileliğe Engel mi?

Fonksiyonel kistler yani basit kist dediğimiz yumurtalık kistleri gebe kalmayı zorlaştırmaz. Ama PKOS ve endometrioma kistlerinde hamile kalmak biraz daha güçleştirebilir.

Gebelik ve Yumurtalık Kisti

Gebelikte yumurtalık kisti sık görülür. Ama çoğunlukla takip sırasında sorun oluşturmaz. Nadiren kistte patlama veya torsiyona neden olabilir. Bu durumlarda gebeliğe zarar vermeden kist ameliyatla alınabilir.